Izolowane – obejmuje przedwczesny rozrost piersi, któremu nie towarzyszą inne symptomy dojrzewania płciowego, wczesne pojawienie się owłosienia (głównie łonowego), które powodowane jest zbyt szybkim wzrostem wydzielania androgenów lub przedwczesne wystąpienie krwawienia miesięcznego, któremu nie towarzyszą inne objawy dojrzewania. Żadna z wymienionych anomalii izolowanych nie wymaga farmakologicznej interwencji.
Gdy natomiast cechy właściwe dla dojrzewania płciowego nie wystąpią u dziewczynki, która skończyła 13 rok życia lub od momentu obserwacji pierwszych objawów dojrzewania płciowego do czasu pojawienia się pierwszego krwawienie miesiączkowego minie 5 lat, mówi się o opóźnionym dojrzewaniu płciowym.
Opóźnione dojrzewanie płciowe dzielone jest na 3 typy:
- pierwotne – następujące jako efekt wad w budowie oraz funkcjonowaniu jajników, spowodowanych urazami, wadami wrodzonymi lub chorobami
- wtórne – w wyniku spadku poziomu gonadotropin we krwi, przez co jajniki nie mogą wydzielać hormonów płciowych
- idiopatyczne – ma miejsce, gdy obserwuje się opóźnienie dojrzewania w stosunku do wieku rocznikowego, natomiast właściwie dla wieku kostnego, przy czym nie obserwuje się zaburzeń przebiegu takiego dojrzewania
Czas wystąpienia ostatniej miesiączki, podobnie jak pierwszej, jest sprawą indywidualną, najczęściej ma ona miejsce między 45 a 55 rokiem życia. Zanika stopniowo, najpierw stając się nieregularna. Jest to jeden z głównych objawów początku menopauzy, a więc czasu, w którym na stałe zatrzymuje się cykl miesiączkowy. Jest ona wynikiem (o ile przebiega fizjologicznie, bez zakłóceń) naturalnego starzenia się organizmu kobiety. Klimakterium ma wiele cech wspólnych z dojrzewaniem. Towarzyszą mu podobne zawirowania hormonalne, mają one jednak na celu zupełnie przeciwny efekt. Na skutek zarośnięcia w jajnikach większości komórek jajowych, odpowiedzialnych za produkcję estrogenu, zwiększa się stężenie hormonu FSH i LH. Zmniejszenie wydzielania estrogenu powoduje najbardziej znaczące i dość uciążliwe symptomy przekwitania: uderzenia gorąca, problemy ze spaniem, zmienność nastrojów, drażliwość, z czasem zaś – za osteoporozę.
Czas rozpoczęcia menopauzy wyznacza się „po fakcie”, po upływie roku od ostatniej miesiączki, stwierdza się pierwszy dzień bez niej, jako pierwszy w okresie menopauzy. Po roku od tego czasu, uznaje się ewentualność zajścia w ciążę za niemożliwą a kobietę za niepłodną.
Menopauza, tak jak dojrzewanie, jest czasem trudnym dla większości kobiet. Nasilenie problemów i trudności są oczywiście sprawą subiektywną i indywidualną, niemniej trzeba mierzyć się z wieloma niedogodnościami i problemami, wynikającymi z gwałtownych zmian poziomu hormonów i zmian zachodzących w organizmie na ich skutek. Czas menopauzy to ok. 12-24 miesięcy licząc od wspomnianego pierwszego dnia po ostatniej menstruacji w życiu kobiety. Jest to czas, w którym organizm musi jakby dostosować się do „nowych standardów”, a ponieważ zmiany są dość drastyczne (w sensie fizjologii), w dodatku towarzyszą im zmiany hormonalne, to wszystko sprawia, że jest to czas (mniej lub bardziej) ciężki. Do objawów towarzyszących przekwitaniu zalicza się min. fale gorąca, bóle głowy, problemy ze snem, drażliwość, zaburzenia koncentracji, zmęczenie, spadek libido, depresję, nocne poty, suchość pochwy, nietrzymanie moczu, stany zapalne układu moczowego, krwawienia z dróg rodnych, bóle krzyża i stawów, osteoporozę, zanik piersi, suchość skóry, problemy z osiągnięciem satysfakcji seksualnej.
[smartads]
Menopauza jest stanem jak najbardziej naturalnym, niemniej negatywne reakcje, które jej towarzyszą, mogą z powodzeniem być leczone poprzez terapię hormonalną. Polega ona na dostarczeniu do organizmu estrogenu, progesteronu i innych hormonów po to, by ich ilość została wyrównana. Terapia hormonalna to nie jeden skuteczny sposób, to wiele wariantów, opcji i możliwości, każdy z własnymi zaletami i skutkami ubocznymi. Wszystko zaś po to, by pod opieką lekarza móc wybrać dla kobiety opcję najbardziej odpowiednią i dopasowaną do jej potrzeb oraz warunków.
Okres dojrzewania kobiet ma docelowo za zadanie przygotowanie ciała i psychiki dziewczynki do macierzyństwa oraz dorosłego życia psychicznego i emocjonalnego. Przekwitanie jest reakcją zupełnie przeciwną. Oba procesy zachodzą przy udziale intensywnych reakcji hormonalnych. Obiektywnie, zarówno dojrzewanie, jak i przekwitanie, są dość trudnymi etapami życia kobiety, wymagającymi od otoczenia (najpierw rodziców, później partnera i rodziny) odpowiednich reakcji na zmiany zachowania i dyskomfort, z którym kobieta/dziewczynka nie zawsze potrafi odpowiednio sobie radzić sama. Hormony płciowe wywołują procesy porównywalne do rewolucji. W okresie dojrzewania za sprawą nagłego początku ich wydzielania, podczas przekwitania natomiast, w wyniku ich wyciszania się, spadku stężenia i niedoborów. Te dość trudne i uciążliwe momenty, łatwiej i mniej nerwowo przechodzą te kobiety, które mogą liczyć na wsparcie, zrozumienie, akceptację, poczucie bezpieczeństwa i świadomość, że wszystko minie i ustabilizuje się, bo to jedynie uciążliwy, ale przejściowy stan.
Katarzyna Perkowska