Aby dobrze zrozumieć kwestię pracy w sobotę, należy zacząć od wyjaśnienia pojęcia pięciodniowego tygodnia pracy. Każdy pracownik ma zagwarantowane w kodeksie pracy pięciodniowy tydzień pracy. Zatem oprócz pięciu dni pracy, każdy powinien mieć jeszcze zagwarantowane średnio dwa dni wolne, aby mówić o całym tygodniu w rozumieniu kodeksowym. Na dwa dni wolne powinny składać się: dzień wolny od pracy z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy (np. sobota) oraz niedziela lub dzień wolny za pracę w niedzielę. Należy tu zaznaczyć, że z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy, dniem wolnym nie musi być zawsze sobota. Jest to jednak najczęstszy przypadek dnia wolnego, szczególnie dla pracowników świadczących pracę w podstawowym systemie czasu pracy, czyli takich, dla których w regulaminie pracy napisano, że pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-17.00.
[smartads]
Dla pracowników pracujących w równoważnym systemie czasu pracy (czyli np. we wszystkie dni tygodnia przez 24 godziny na dobę), dzień wolny z tytułu pięciodniowego czasu pracy nie musi przypadać w sobotę. Może to być dowolny inny dzień powszedni, oczywiście z wyjątkiem niedzieli. Istotne jest również to, że w tym przypadku może być to w każdym tygodniu inny dzień.
Praca w dniu wolnym jest dopuszczalna w dwóch przypadkach:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Pracodawca w zamian za pracę w dniu wolnym od pracy z tytułu pięciodniowego dnia pracy, powinien udzielić innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Nie ma znaczenia, ile godzin pracownik pracował w dniu wolnym od pracy – pracownikowi przysługuje w zamian cały dzień wolny od pracy. W tym przypadku kodeks pracy nie przewiduje sytuacji, w której pracownik mógłby zawnioskować do pracodawcy, że w zamian za pracę w dniu wolnym oczekuje rekompensaty pieniężnej, a nie udzielenia innego dnia wolnego. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której pracodawca nie ma możliwości rekompensaty pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z pięciodniowego tygodnia pracy poprzez udzielnie innego dnia wolnego. Taka sytuacja ma miejsce na przykład wtedy, gdy dzień ten był ostatnim dniem okresu rozliczeniowego, wtedy pracodawca powinien zrekompensować pracę w tym dniu, płacąc normalne wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Dyżury domowe.
Pojęcie ‘dyżur domowy’ nie jest równoznaczne z czasem pracy. Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę. Dyżur może być pełniony w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, np. w domu pracownika. Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.
[smartads]
Dyżur nie może naruszać odpoczynku dobowego i tygodniowego. Oznacza to, że jeżeli w danym dniu pracujesz np. 8 godzin, to pracodawca może zlecić najwyżej 5 godzin dyżuru, bowiem tylko wtedy zachowany zostanie 11-godzinny odpoczynek dobowy. Niestety jak wynika z art. 151 § 5 kodeksu pracy, za czas dyżuru pełnionego w domu nie przysługuje ani czas wolny ani dodatkowe wynagrodzenie.
Foxy